De donorwet is een baanbrekende wet die het Nederlandse donorsysteem ingrijpend veranderde en wereldwijd aandacht trok. Of je nu wilt begrijpen wat de donorwet inhoudt, hoe deze tot stand kwam, of welke discussies eromheen spelen, hier vind je alle antwoorden. In dit artikel duiken we diep in de donorwet, van de invoering in 2020 tot de rol van D66 en de voor- en nadelen. Laten we beginnen met een grondige verkenning van de donorwet zelf.
Wat is de donorwet?
Wat is de donorwet? De donorwet is de Nederlandse wet die sinds 1 juli 2020 het systeem van orgaan- en weefseldonatie regelt, officieel bekend als de Wet op de orgaandonatie (Wod). Het introduceerde een actief donorregistratiesysteem (ADR), waarbij iedereen vanaf 18 jaar automatisch als donor wordt geregistreerd tenzij ze expliciet bezwaar maken. De donorwet vervangt het oude opt-in systeem en heeft als doel het aantal beschikbare donoren te verhogen om levens te redden.
Donorwet 2020
De donorwet 2020 markeert de invoering van deze wet op 1 juli 2020, na jaren van debat en voorbereiding. De donorwet werd mogelijk door een initiatiefwet van D66-Kamerlid Pia Dijkstra, die in 2016 werd ingediend en in 2018 door zowel de Tweede als Eerste Kamer werd goedgekeurd. Met de donorwet werd Nederland een van de eerste landen met een opt-out systeem, een historische stap die de beschikbaarheid van organen aanzienlijk vergrootte.
Hoe werd de donorwet ingevoerd?
De donorwet volgde op een lange aanloop. Tussen 2016 en 2020 werden Nederlanders geïnformeerd via campagnes, en na de invoering ontving iedereen een brief om hun keuze te registreren in het Donorregister. De donorwet trad in werking na een overgangsperiode waarin burgers hun voorkeur konden vastleggen, met als resultaat dat 56% van de bevolking zich registreerde (2023), een forse stijging ten opzichte van het oude systeem.
Donorwet D66
D66 speelde een centrale rol in deze wetgeving, met Pia Dijkstra als drijvende kracht. De donorwet werd geboren uit de overtuiging dat een opt-out systeem meer levens zou redden, een standpunt dat D66 al jarenlang koesterde. Donorwet werd gesteund door partijen zoals GroenLinks en PvdA, en na jaren van debat werd het wetsvoorstel in februari 2018 met een nipte meerderheid (75-74) in de Tweede Kamer aangenomen.
De visie achter donorwet
De donorwet weerspiegelt de progressieve visie van de partij op zelfbeschikking en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Pia Dijkstra, als indiener, benadrukte dat de donorwet niet alleen donoren moest werven, maar ook bewustzijn moest creëren over orgaandonatie. Haar werk aan de donorwet werd in 2019 beloond met de Hennie Völker-Dieben Award, een erkenning van haar impact op dit levensreddende beleid.
Pia Dijkstra donorwet
Pia Dijkstra is de politica die het initiatief nam voor de donorwet. De donorwet begon als haar persoonlijke missie na jaren als presentatrice van medische programma’s, waar ze de tekorten aan donororganen zag. De donorwet werd een symbool van haar toewijding aan zorg en ethiek, en haar vasthoudendheid zorgde ervoor dat de wet na jarenlang debat realiteit werd.
Hoe de donorwet tot stand kwam
In 2012 begon Dijkstra, geïnspireerd door persoonlijke verhalen en statistieken (slechts 25% geregistreerde donoren), aan haar wetsvoorstel. Na moeizame onderhandelingen en aanpassingen werd de donorwet in 2016 ingediend, in 2018 goedgekeurd, en in 2020 van kracht. Haar rol als donorwet-initiator maakte haar een sleutelfiguur in de Nederlandse zorggeschiedenis.
Donorwet voor en tegen
Voorstanders van de donorwet benadrukken dat het levens redt: in 2022 steeg het aantal donaties met 15% (van 250 naar 287). Tegenstanders van de donorwet zien het als een inbreuk op persoonlijke vrijheid, omdat mensen automatisch donor worden tenzij ze zelf actie ondernemen. De donorwet verdeelt ook religieuze en seculiere groepen, met ethische vragen over keuzevrijheid.
Argumenten donorwet
Voorstanders pleiten voor het oplossen van het donorentekort, met de donorwet als bewijs van succes. Tegenstanders vrezen overheidsbemoeienis en een hellend vlak naar minder autonomie. De donorwet blijft daarmee een levendig debat.
Hoe werkt de donorwet?
De donorwet vraagt Nederlanders om hun keuze vast te leggen in het Donorregister: ja, nee, mijn nabestaanden beslissen, of een specifieke persoon beslissen. Als je niets invult, word je na twee brieven geregistreerd als “geen bezwaar”. Bij overlijden raadplegen artsen het register, en de donorwet garandeert dat jouw keuze wordt gerespecteerd. Dit proces, ingevoerd met de donorwet, maakt donatie efficiënter en transparanter.
Impact van de donorwet
De donorwet heeft een duidelijke impact. Het aantal geregistreerde donoren steeg van 6,9 miljoen (2019) naar 9,8 miljoen (2023), en de wachttijd voor organen daalde met 10%. Toch blijft het tekort bestaan, met 1.200 mensen op de wachtlijst. De donorwet heeft de discussie over donatie levend gehouden, met campagnes die bewustzijn blijven vergroten.
Donorwet, “Niet Reanimeren” en de “Niet Reanimeren Penning”
Na een uitgebreide bespreking van de donorwet komen we bij een verwant thema: “niet reanimeren” en de draagbare “niet reanimeren penning“. Hoewel deze onderwerpen losstaan van de donorwet, raken ze beide aan zelfbeschikking over medische keuzes. “Niet reanimeren” is de keuze om geen reanimatie te ondergaan bij een hartstilstand, vaak gebaseerd op persoonlijke of medische overwegingen. De “niet reanimeren penning” is een praktische uiting van die keuze. Het is een hanger met je naam en geboortedatum, die hulpverleners informeert over je besluit.
Conclusie: Donorwet als symbool van medische autonomie
De donorwet is een historische wet die Nederland sinds 1 juli 2020 transformeerde van een opt-in naar een opt-out donorsysteem, een visie gedreven door de onvermoeibare inzet van Pia Dijkstra. Het is een regeling die iedereen vanaf 18 jaar automatisch registreert als orgaan- en weefseldonor, tenzij men actief bezwaar maakt in het Donorregister, met als doel het tekort aan donoren te verkleinen en levens te redden. Ondanks het maatschappelijk debat – waarbij voorstanders wijzen op de 15% stijging in donaties en tegenstanders vrezen voor inbreuk op keuzevrijheid – heeft de wet het aantal geregistreerde donoren fors verhoogd.
